معنای عدالت

معنای لغوی عدالت

عدل در معانی مختلف از قبیل برابری و مساوات، ضد جور و ظلم بوده و بر اساس نظر اهل لغت، عدالت نیز در همان معنای عدل به کار رفته و تفاوت در این است‌ که عدالت وصفی است که از ماده عدل درست شده و به کار می‌رود. سخن برخی از آنها را در ذیل می‌آوریم:

حکم به حق، ضد جور[i]

العَدَالَة و المُعَادَلَة: لفظى است که در حکم و معنى مساوات است: ‏العَدَالَة و المُعَادَلَة: لفظى است که در حکم و معنى مساوات است و به اعتبار نزدیک بودن معنى عدل به مساوات، در آن مورد هم بکار مى‏رود.[ii]

عَدْل- تقسیط بر اساس راستى و کمال است از این روى روایت شده است که: «بالعَدْل قامت السّماوات و الأرض»

(الْعَدَالَةُ) صِفَةٌ تُوجِبُ مَراعَاتُهَا الاحْتِرَازَ عَمَّا یُخِلُّ بالمُرُوءَةِ عَادَةً ظَاهِراً[iii][iv]

همچنین عدل در معنای راست‌،‌درست قرار گرفتن و نشستن،‌ اصلاح یا ایجاد تغییر، برابر،معادل،‌ همانندی، توازن و تعادل به کار می‌رود که با تأمل در آرای لغویان، روشن می‌شود که اختلاف چندانی در این ارتباط وجود نداشته و برخی معانی نیز در حقیقت، تعریف این واژه به لوازم آن است.

تعریف عدل

متفکران اسلامی چند تعریف از عدالت ارائه داده‌اند:

1. اعطاء کل ذی حق حق[v]

2. تعریف حضرت علی (ع): العدل یضع الامور مواضعها[vi] «ان العدل میزان الله سبحانه الذی وضعه فی الخلق و نصبه لاقامه الحق»[vii]عدل میزان خداوند پاک و منزه است که آن را در جهت برپایی حق وضع کرد.

3. توازن و همس‌سوی یک مجموعه و یا مساوات و همسانی در پرداخت حقوق و مشمول قانون[viii]

4. شهید مطهری: عدالت در مفهوم وسیعش، عبارت است از دادن حق صاحبان استحقاق بدون هیچ تبعیض میان آنها،‌ اگر حق هیچ صاحب حقی ادا نشود بر خلاف عدالت است همچنانکه اگر تبعیض شده و حق بعضی داده شود و حق بعضی دیگر، داده نشود باز برخلاف عدالت است.»[ix]

[i]. لسان العرب، ماده عدل

[ii]. ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن

[iii]. مصباح المنیر

[iv]. ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن

[v]. در آمدی بر حقوق اسلامی، ص 201، دفتر هکاری حوزه و دانشگاه

[vi]. نهج البلاغه، حکمت 437، دشتی

[vii] عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم،‌ قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم، 1366، ص 99

[viii]. فیروزآبادی، قاموس اللغة

[ix]. مطهری، مرتضی، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی، ص 46